Rauf Cabbarov – Ən Yaxşıların Ən Yaxşısı

-Həkim peşəsini necə seçdiniz? Böyüklərin məsləhəti ilə, yoxsa bu, intuisiya ilə verilmiş qərar idi?

-Heç biri. Mən həkim ailəsində doğulmuşam. Atam, anam və bacım həkim idilər və həyatlarını bu çətin və şərəfli peşəyə həsr etmişdilər. Özümü bildim-biləli evimizdə xəstələr, xəstəliklər, yeni müalicə metodları, çətin hallarla bağlı söhbətlər gedirdi. Ona görə də ixtisas seçimi mənim üçün həm şüurlu, həm də əvvəlcədən müəyyən olunmuş bir yol idi.

– Dərhal tibb institutuna daxil oldunuz? Axı, sovet dövründə də ora qəbul çətin idi, bu gün isə daha da çətindir – orada böyük rəqabət var…

-Məktəbdə yaxşı oxuyurdum, imtahanlara ciddi hazırlaşmışdım. Qəbul imtahanlarında yüksək bal topladım və institutun azsaylı birinci kurs tələbələrindən biri oldum ki, tələbə biletini şəxsən rektorun özündən aldım.

– Tələbəlik illəri sizdə hansı xatirələri oyadır?

-Bu dövrü hərarətlə və bir az da nostalji ilə xatırlayıram. Qayğısız, maraqlı bir çağ idi – çox yeni şeylər öyrənirsən, gerçək hisslərin dəyərini anlayırsan. Mən hər şeyə sevinirdim: gözəl havaya, əla müəllimlərimə, etibarlı dostlarıma. Bu illər mənim üçün yalnız təhsil dövrü deyildi – oxumaq mənim üçün asan idi (hətta artırılmış təqaüd də alırdım). Həmin illər həm də idman yarışları, konsertlərə getmək, respublikanın bölgələrinə səfərlərlə yadda qalıb. Təəssüf ki, indi bütün bunlara çətinliklə vaxt tapıram. Tələbəlik illərinin əsl dəyərini yalnız illər keçdikcə anlayırsan.

– Niyə tibbi elmi fəaliyyətə – yəni yüksək nəzəriyyəyə deyil, praktikaya üstünlük verdiniz?

-Məni praktik iş daha çox cəlb edir, xəstələrin müalicəsi maraqlıdır. Əməyimin nəticəsini görmək mənə xoşdur. Düşünürəm, hər kəs bacardığı və sevdiyi işlə məşğul olmalıdır.

– Bununla belə, sizin elmi fəaliyyətiniz də var: təxminən 20 elmi məqalə müəllifisiniz, beynəlxalq konfranslarda iştirak edirsiniz. Xarici həmkarlarla ünsiyyət sizə nə verir?

-Mən Avropa Tiro­idoloqlar Assosiasiyasının (ETA) və Avropa Diabet Araşdırmaları Assosiasiyasının (EASD) üzvüyəm. Endokrinoloji xəstəliklərlə bağlı konfranslara tez-tez dəvət alıram. Bu görüşlər mənə tibbdəki yenilikləri, müalicə metodlarını öyrənmək, müxtəlif məsələlərlə bağlı fikir mübadiləsi aparmaq imkanı yaradır.

– Sizcə, ölkəmizdə tibbi kadrların hazırlığı hansı səviyyədədir?

-Son illər müxtəlif sahələr üzrə mütəxəssislərin peşəkarlığının artırılmasına ciddi diqqət yetirilir. Səhiyyə Nazirliyi həkimləri Türkiyə, Almaniya kimi aparıcı ölkələrin klinikalarına təcrübəyə göndərir. Eyni zamanda Avropa, Ukrayna, Rusiya kimi ölkələrdən yüksək ixtisaslı mütəxəssislər ölkəmizə gələrək treninqlər keçirirlər. Azərb. Tibb Universitetində rezidentura təhsili tətbiq olunub, bu da gənc kadrların hazırlıq səviyyəsini artıracaq.

– Azərbaycanda şəkərli diabetlə bağlı vəziyyət necədir?

-Rəsmi statistikaya görə, Azərbaycanda şəkərli diabet xəstəsi kimi qeydiyyatda 134 mindən çox insan var. Onların 88%-dən çoxu insulindən asılı olmayan xəstələrdir. Dövlət Proqramının qəbulundan sonra diabet xəstələri şəkərsalıcı preparatlarla, nəzarət vasitələri ilə daha yaxşı təmin olunurlar, insulin alınmasına ayrılan vəsait artıb. Büdcədən bu məqsədlə ayrılan vəsait 8 il ərzində dəfələrlə artırılıb. Artıq üçüncü ildir ki, insulin qəbul edən xəstələrə özünü nəzarət vasitələri pulsuz verilir. Bu tədbirlər nəticəsində xəstəlikdən ölüm halları iki dəfə azalıb – hər 100 000 nəfərə düşən ölüm sayı 21.7-dən 9.2-yə enib.

– Bu xəstəliyin səbəbləri nələrdir?

-Heç bir xəstəlik bu qədər müasir həyat tərzi ilə əlaqəli deyil. Diabetin iki tipi var. 1-ci tip insulinə bağlıdır. 2-ci tip diabet adətən 40 yaşdan yuxarı şəxslərdə inkişaf edir – bu zaman mədəaltı vəz kifayət qədər insulin istehsal etmir. Diabetin əsas səbəbləri arasında irsi meyllə yanaşı, artıq çəki, az hərəkətlilik, siqaret çəkmək, balanssız qidalanma var.

– Əvvəllər deyirdilər ki, diabet yoxsulların xəstəliyidir. Bəs niyə imkanlılar da bu xəstəliyə tutulur?

-Diabet heç kimin cibinə baxmır. Bu, ümumi cəmiyyət problemidir: yüksək kalorili, rafinə olunmuş yemək yeyirik, az hərəkət edirik. Ona görə diabeti “sivilizasiya xəstəliyi” adlandırırlar. Nəticədə – artıq çəki və piylənmə. Azərbaycanda artıq çəkisi olan insanların sayı artır.

– Stres də diabetə səbəb ola bilərmi?

-Stress birbaşa səbəb deyil, lakin təhrikedici amildir. Çox vaxt stres zamanı şirin yeməyə can atırıq. Gərginlik zamanı qanda hormonlar artır, bədənimiz bu vəziyyətə uyğunlaşmaq üçün qlükozaya ehtiyac duyur. Bu isə mədəaltı vəzin işini pozur, insulini tükəndirir. Beləliklə, diabetə zəmin yaranır.

– Özəl tibb müəssisələri barədə fikriniz nədir?

-Özəl tibb sahəsinin inkişafı rəqabət mühiti yaradır. Bu, xidmət keyfiyyətinin artırılmasına müsbət təsir edir. Çox sayda özəl klinika var, avadanlıqları yüksək səviyyədədir. Amma bəzən kommersiya maraqları xəstəyə münasibəti dəyişir. Lazımsız analizlər, bahalı dərmanlar, qeyri-peşəkar həkimlər… Bu sahəyə dövlət nəzarəti gücləndirilməlidir.

– Diabetdən qorunmaq üçün nə etmək lazımdır?

-Birinci: əgər ailədə belə bir xəstə varsa, vaxtaşırı tibbi müayinədən keçmək vacibdir. Elmi cəhətdən sübut olunub ki, belə valideynlərin uşaqları şəkərli diabetə meylli olurlar.

İkinci – müntəzəm fiziki hərəkətlər. Demək olar ki, hər kəs fiziki məşqlər vasitəsilə sağlamlığını yaxşılaşdıra bilər. (Əgər bu cür məşqlərin sizə uyğun olub-olmadığına şübhəniz varsa, həkimlə məsləhətləşin.) Adətən, həftədə üç dəfə 15-30 dəqiqəlik aktiv məşqlər ürəyi möhkəmləndirməyə, artıq çəkini atmağa, əzələləri gücləndirməyə və yuxunu yaxşılaşdırmağa kömək edir. Daha yaxşı hiss etmək üçün məhz sizə hansı dəyişikliklərin lazım olduğunu düşünün.

Üçüncü – qidalanmada seçici olun. Həddindən artıq yemək və artıq çəki şəkərli diabet və yüksək qan təzyiqinə səbəb olur. Amma düzgün qidalanma – bu, xüsusilə heyvani mənşəli yağların, şəkərin və duzun miqdarını azaltmaq deməkdir. Təzə meyvə və tərəvəzlərə üstünlük verməyə çalışın. Özünüzü daha yaxşı hiss edəcəksiniz!

Dördüncü – özünüzü idarə etməyi öyrənin. Stress həyatın təbii hissəsidir, hər kəs onu yaşayır. Əgər özünüzü idarə edə bilsəniz, stress ciddi problemlər yaratmaz. Amma stresli vəziyyətlərə həssas reaksiya müxtəlif fiziki və psixoloji pozuntulara səbəb ola bilər. Hətta ən çətin gündə belə bir neçə dəqiqə sakitləşmək və dincəlmək üçün vaxt ayırın. Problemlərinizi güvəndiyiniz biri ilə müzakirə etmək çox vaxt ən optimal həll yolunu tapmağa kömək edir. Nə uğrunda mübarizə aparmağa dəyər, nə isə boş yerə narahat olmağa dəyməz – bu ikisinin fərqini dərk edin.