XX əsrin Ekstraordinar Rəssamları və Yazıçıları
İncəsənət tarixində bir çox qeyri-adi rəssam və yazıçıya rast gəlmək olar. Lakin onların arasında belə, bəziləri digərlərindən daha çox və ya daha az dərəcədə seçiliblər. Onların adi insanlardan fərqli dünyagörüşü və həyata yanaşması tez-tez dəlilik kimi qiymətləndirilir. Lakin böyük sürrealist rəssam Salvador Dali demişdir:
“Hətta ən böyük psixoloqlar belə dahiliyin harada bitib, dəliliyin harada başladığını anlaya bilməmişlər.”
Biz də sizin üçün keçən əsrin ən qeyri-adi sənətçilərinin həyatından maraqlı faktlar hazırladıq.
~
Salvador Dali
“Yaddaşın davamlılığı”, S. Dali
“Mexanizm və əl”, S. Dali
~
Marina Tsvetayeva
Marina Gümüş dövrünün ən qeyri-adi şairələrindən biri sayılır. O, çox müstəqil xarakterə malik idi və onun həyatını tamamilə bir etiraz kimi qiymətləndirmək olar. Marina İvanovna heç vaxt cəmiyyətin fikirlərinə əhəmiyyət vermirdi. Tsvetayeva həmçinin kişi üslubunda geyimlərə üstünlük verirdi. Geyim sifariş verərkən dəfələrlə kostyumların kişi standartlarına uyğun tikilməsini xahiş etmişdi. Bundan əlavə, Tsvetayevanın bioqrafiyası onun çoxsaylı sevgi münasibətləri ilə zəngindir – bunlar arasında qadınlarla və həyat yoldaşı Sergey Efronun dostları ilə olan əlaqələri də var idi. Üç övladı olmasına baxmayaraq, yad uşaqları sevmirdi. Bu, bəlkə də onun uşaqlarını yetimxanaya verməsinə səbəb olmuşdu və həmin yetimxanada Tsvetayevanın kiçik qızı faciəvi şəkildə vəfat etmişdi.
~
Frans Kafka
Məşhur “Çevrilmə” povestinin müəllifi Frans Kafka, əsərlərində əksini tapan ziddiyyətli təbiəti ilə XX əsrin ən qəribə yazıçılarından biri hesab olunur. Yazıçının qeyri-adi olması onun ailəsi ilə mürəkkəb münasibətlərindən başlayır – ailəsi onun yazıçılığa olan marağını qəbul etmirdi. Kafka ömrü boyu evlənməkdən qaçırdı və onun romanlarının əksəriyyəti məktublaşmalar üzərində qurulmuşdu. Buna baxmayaraq, ona vərəm diaqnozu qoyulduqdan sonra evlənmək qərarı verdi.
Frans Kafka sağlamlığı ilə bağlı problemlərə – yuxusuzluq və miqren kimi əlamətlərə – görə kompleks keçirirdi. Özünü təravətləndirmək üçün isə fiziki məşqlərlə məşğul olurdu; bu məşqlər onun Praqadakı mənzilinin pəncərəsi yanında yarıçılpaq və ya tamamilə çılpaq şəkildə edilən dartınmalar və tullanmalardan ibarət idi. Kafkanın yazılarının əksəriyyəti onun ölümündən sonra, yandırılmasını istədiyi halda, dostunun onları nəşr etdirməsi sayəsində günümüzə gəlib çatmışdır.
~
Marina Abramoviç
Serbiyalı rəssam və performans sənətinin “nənəsi” kimi tanınan Marina Abramoviç öz qeyri-adi eksperimentləri və performansları ilə dünyaya məşhurdur. Onun ən tanınmış işlərindən biri “Balkan Barokko” adlı performansdır — bu əsərdə Abramoviç fırça ilə 1500 inək sümüyünü təmizləyirdi. “Tomasın dodaqları” adlı digər performansında isə o, qarnında ülgüclə beşguşəli ulduz cızmışdı.Marina Abramoviçin məşhur sosial eksperimenti isə sonradan geniş ictimaiyyətə məlum oldu. Bu eksperiment “Ritm 0” adlanırdı və onun ideyası həm sadə, həm də dərin idi: altı saat ərzində Marina insanlara başqa bir insanın bədəninə tam hakimiyyət qurmağa icazə verdi. Tamaşaçılara 72 əşya təqdim olunmuşdu — kibrit, bıçaq, mıx, zəncir, şərab, bal, tort parçası və spirt kimi. Eksperimentin üçüncü saatında əvvəlcə çox nəzakətli və ehtiyatlı davranan insanlar tədricən aqressivləşərək bu altı saatı ürpədici bir dəhşətə çevirdilər.
Abramoviç sonradan belə xatırlayırdı:
«O axşam otelə qayıdanda və aynaya baxanda saçımda bir tel ağ saç gördüm. İnsanlara icazə verildikdə, onların nə qədər tez vəhşi, mağara dövrü vəziyyətinə qayıtdıqları sadəcə heyrətamiz idi.»
Marina Abramoviçi öz dövrünün digər rəssamlarından fərqləndirən yalnız onun qeyri-adi performansları deyil, həm də onun həyatı ilə bağlı faktlardır. Məsələn, “Marina Abramoviçin həyatı və ölümü” adlı pyesdə Abramoviçin anası ilə münasibətlərindəki çətinliklər və rəssamın uşaqlıq dövründən bir epizod təsvir olunur. Bu epizodda on dörd yaşlı Marina anasının silahı ilə Rus ruletini oynayır.
~
Ernest Heminquey
Nobel mükafatı laureatı, amerikalı yazıçı Ernest Heminquey dünya ədəbiyyatına verdiyi töhfələrlə tanınır. Onun “Yaşlı və Dəniz”, “Həmişə səninlə olan bayram” və digər əsərləri çoxlarına məlumdur. Lakin yazıçının çətin həyat yolu və onun bioqrafiyasındakı qeyri-adi səhifələr çox az adam tərəfindən bilinir. Heminquey beş müharibə, dörd avtomobil qəzası və iki hava qəzası keçirib, bu zaman bir çox yaralar və əlilliklər alıb. Yazıçı bütün həyatını müharibənin nəticələrindən qurtulmağa çalışaraq keçirib və bu işdə ona sevdiyi pişiklər kömək edirdi, hansı ki, mənbələrə görə, onun altmış pişiyi olub.
Həmçinin reallıqdan uzaqlaşmasına ov kömək edirdi. Heminquey bu işin həvəskarı idi və bir dəfə bir gündə dörd yüz vəhşi dovşanı vurmuşdu. 1938-ci ildə isə o, dənizdə 7 marlini tutaraq dünya rekordunu qırmışdı.
Müəllif: Əminə Əkbərova
