Milli Məclisin Deputatı Elmira Axundova ilə Ən Dərin, Ürəkdən Söhbət

Jurnalist fəaliyyətim dövründə mənə haqqında yazmaq həm böyük şərəf, həm də bir bayram olan insanlar az rast gəlməyib. Elmira Axundova – ətraf mühitdə baş verən hadisələrə fəal reaksiya verən, onları ürəyinə yaxın qəbul edən və xeyirxahlıq, ağıl və əbədilik toxumu səpən jurnalist, yazıçı və ictimai xadimlərdəndir. Amma “hər şeyi necə bu qədər dolğun, müdrik və xoşniyyətli edə bilir” sualım, görünür, bu qədər düşüncəli və açıqfikirli insanı belə bir qədər çıxılmaz vəziyyətdə qoydu…

— Yaşayıram və yaşayıram, necə alındığını isə heç vaxt düşünməmişəm… Baxmayaraq ki, bəzən bunun üzərində düşünmək heç də pis olmazdı… Yoluma nəzər salanda, daha doğrusu, hər şeyin haradan qaynaqlandığını düşündükdə, ilk növbədə daim öyrənmək, dərk etmək, dərinliyə getmək istəyimi qeyd edə bilərəm.

— Bu hiss məktəb illərindən bəlli idi?

— Sualınız adamı özü haqqında danışmağa təhrik edir, halbuki bu, adətən qəbul olunmur (gülümsəyir).

— Yalnız belə olmalıdır — ən səmimi şəkildə! Yoxsa bu söhbətin nə mənası var?

— Yaxşı… Ola bilər ki, bu qeyri-şüuri ehtiyac, bu dayanmayan bilik aclığı məni yaşıdlarımdan fərqləndirirdi. Ədəbiyyat və riyaziyyat müəllimləri məni ən yaxşı şagird adlandırırdı. Həmişə fəal şagirdlərdən biri olmuşam, məni hər yerə irəli verirdilər, seçirdilər. KVN komandasını təşkil etmişdim, məktəbin komsomol təşkilatının katibi olmuşam.

— Hansı məktəbdə oxuyurdunuz?

— İndi sizi həqiqətən təəccübləndirəcəyəm…

— Gəlin!

— Mən Bakı Xoreoqrafiya Məktəbi nəzdindəki orta məktəbi bitirmişəm, baxmayaraq ki, buraxılış imtahanlarına təxminən iki il qalmış balet dərslərinə getməyi dayandırmışdım.

— Doğrudan da, bu cavab gözlənilməzdir. Bunun arxasında sadə bir hekayə yoxdur…

— İndi, böyüyüb düşünəndə anlayıram ki, həmin vaxtlar artıq özünü qiymətləndirmək qabiliyyətim, özümə kənardan baxmaq bacarığım və — bunu necə desəm — ortabab nəticələrlə kifayətlənmək istəməməyim özünü göstərməyə başlamışdı. Klassik xoreoqrafiya məktəbinə şagird seçərkən mütəxəssislər ən yaxşı namizədlərdə heç olmasa müəyyən təbii qabiliyyətlərin olmasına sevinirlər — qalanının isə guya illərlə məşq zamanı formalaşacağına inanırlar. Amma, əslində, uşağı balerina və ya rəqqasa çevirən xüsusiyyət — istər saatlarla məşq et, istər tənqid və tələblərlə üzləş, istərsə də səhhətin son həddinə qədər çalış — yalnız genetik olaraq bu sənətə meyilli olan insanlara məxsusdur.

— Siz özünüzdə bu xüsusiyyətləri görmədiniz…

— Siz o gənclik illərindəki vəziyyətimi çox düzgün ifadə etdiniz… Məni xoreoqrafiya məktəbinə ona görə yazdırmışdılar ki, idman duruşu qazanım, zəif sağlamlığımı möhkəmləndirim, amma müəllimlərin məqsədi tamamilə fərqli idi — onlar balet teatrı üçün layiqli kadrlar yetişdirmək işinə ciddi yanaşırdılar… Axı siz də bilirsiniz ki, səhnədəki sənətkarların görünən yüngüllüyü, azadlığı və cəlbediciliyi arxasında nələr durur — tamaşaçı bunun arxasında göz yaşları ilə müşayiət olunan nəhəng zəhməti, titanik səyləri hiss etməməlidir

— Əziyyətlə əldə olunan nəticə təbii ola bilməz, elə deyilmi?

— Görünür ki, uşaqlıqda bu həqiqəti altşüurla dərk etmişdim. Xoreoqrafiya dərslərinə getməkdən imtina etməklə, gələcəyimlə bağlı bir çox şeyləri müəyyənləşdirmiş oldum…

— Məsələn, nələri?

— Deyək ki, valideynlərimə qarşı etirazımı ifadə etməyə özümə icazə verdim!

— Maraqlıdır…

— Qardaşlarım və bacım artıq Moskva ali məktəblərində oxuyurdular. Atam isə mənə onların ardınca getməyi qadağan etdi. Mən də etiraz olaraq Bakı Universitetinə daxil olmadım. Və etiraz əlaməti olaraq attestatımda olan cəmi bir “dörd” — ki, bu da qızıl medalı almağa imkan vermədi — ilə stenoqrafistlər hazırlayan texnikuma daxil oldum.

— Yuxarı siniflərlə paralel olaraq Zaqafqaziya komsomol məktəbini də bitirən, komsomol və partiya rəhbərləri tərəfindən siyasi karyeraya dəvət edilən qız…

— Mən siyasi karyeradan qətiyyətlə imtina etmişdim, özü də bir dəfə yox, dəfələrlə.

— Və siz… texniki peşə məktəbini seçdiniz?

— Təsəvvür edin! Amma hər işdə bir xeyir var — universiteti sonda yenə bitirdim. O vaxtkı ADU-da dram dərnəyinə rəhbərlik edirdim, komsomol rəhbəri seçilirdim, dəfələrlə komsomol və sonra partiya xətti ilə işləməyə dair konkret təkliflərdən imtina etmişdim. Azİİ-də stenoqrafist kimi işləyirdim. Sonra Yazıçılar İttifaqında işə düzəldim və çox keçmədən nə istədiyimi dəqiq anladım. Altşüurumla hiss edirdim ki, elmə meyllənəcəm və yazmağa başlayacam. O mühitdə özümü sınamaq imkanlarım oldu: sevimli fənnim olan ədəbiyyat sayəsində təkcə qəhrəman seçimi deyil, yüksək ideallar və əxlaqi mövqe kimi prioritetlər formalaşmışdı. Dil biliyi və savadlılıq isə tərcümə işilə də uğurla məşğul olmağa imkan verdi.

— Sonra isə — jurnalistikaya keçid…

— Sonra çox şey oldu — Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu, dissertasiya və nəhayət, mətbuat fəaliyyəti — ilk müstəqil jurnal olan “Populyar”ın redaktoru. Sonradan publisistik çərçivələrdən çıxsam da, jurnalistikanın verdiyi başlanğıc məni sonrakı povestlərimdə, müxtəlif janrlarda yazdığım əsərlərdə səhifədən səhifəyə aparırdı, topladığım təəssüratları konkret qəhrəman və zaman obrazlarında təşkil edirdi.

— Amma jurnalistika elə siyasətin özü deyilmi?

— Siz belə düşünürsünüz?

— Bəs necə?

— Zarafat edirəm, əlbəttə. Siyasətdir, özü də necə… Amma bir o qədər də yaradıcılıqdır… razısınız?

— Sizin irimiqyaslı layihəniz — çoxcildlik epik epopeya “Heydər Əliyev. Şəxsiyyət və dövr” sizə hər tərəfdən diqqət və rəğbət qazandırdı: tənqidlər, tarixçilərin, politoloqların, yazıçıların, rəssamların analitik yazıları — müasir cəmiyyətin biganə olmayan bütün təbəqələrinin nümayəndələri bu işə münasibət bildirdilər. Nə üçün sizə təşəkkür edirdilər?

— Ən çox — hər kəsin fikrincə, baş qəhrəmanın — qeyri-adi, görkəmli siyasətçi, Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin obrazının yüksək səviyyədə təqdim olunduğuna görə.

— Bu, doğrudan da, əsərinizə verilən qiymətli münasibətdir. Eşitmişəm ki, sizə həm də XX əsrin sonu — XXI əsrin əvvəllərində Azərbaycanda baş verən taleyüklü hadisələri ustalıqla seçib təqdim etdiyinizə görə təşəkkür edirdilər. Əsəriniz həyat həqiqətləri ilə yoğrulub və bədii nəsrin sirlərinə bələd olan publisistin ustalığı ilə fərqlənir.

— Bu rəylər mənim üçün bir o qədər də dəyərlidir ki, məqalələrim, qeydlərim — hansılar ki, sonralar toplu şəklində çap olundu — o qaynar dövrdə, dönüş nöqtəsində, hələ baş verənləri anlamayan cəmiyyətə ünvanlanmışdı.

— O zaman biz hamımız vicdanlı tədqiqatçının, müdrikliklə zəngin bir şəxsin göstərdiyi yola ehtiyac duyurduq.

— Eybi yox, siz də… Mənə daha yaxın olan qiymətləndirmələr bunlardır: dəqiqlik, əsaslandırılmışlıq, konkretlik… Çünki mən böyük jurnalistikaya kifayət qədər gec gəlmişdim. Artıq arxamda Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda tədqiqat işi, ciddi tərcüməçilik fəaliyyəti var idi. Bu işlər mənə elmi axtarışlarda əsaslı olmağı, sözə və fakta hörmətlə yanaşmağı öyrətmişdi. 80-ci illərin sonunun faciəvi günlərində, zamanın sürətləndiyi, müstəqilliyini yenicə əldə etmiş Azərbaycanın informasiyaya böyük ehtiyac duyduğu dövrdə yazmağa başladım. Məqsədim baş verənləri dərk etməyə yardımçı olmaq və ölkəmiz haqqında həqiqətləri dünyaya çatdırmaq idi. “Literaturnaya qazeta”, “Delovoy mir”, “Obşaya qazeta” kimi nüfuzlu Rusiya mətbuatı mənim yazılarıma sifariş verir və böyük məmnuniyyətlə çap edirdi…

— O zaman Dağlıq Qarabağ münaqişəsi qızğın mərhələdə idi.

— Məsələ bundadır. Vəziyyət hər an ayıq-sayıq olmağı, hər sözü dəqiq seçməyi, provokasiyalara hazır olmağı tələb edirdi…

— Amma sizi haqlı olduğunuz əminlik, cəsarətiniz, döyüşkən keyfiyyətləriniz xilas etdi. O vaxtlar çoxları sizin siyasi və vətəndaşlıq yetkinliyinizin yüksək qiyməti kimi Radio «Azadlıq»ın müxbiri kimi dəvət olunmanızı qəbul etdi.

— Bu iş məsuliyyətimi artırdı, amma eyni zamanda mənə həvəs də verdi.

— Əlbəttə, belə geniş və çoxcəhətli auditoriyaya işğalçıya qarşı tutarlı söz demək, Azərbaycanın maraqlarını müdafiə etmək imkanı həmişə çox qiymətli olurdu. Ümummilli lider Heydər Əliyev məhz o vaxt sizi görüb öz komandasına dəvət etdi?

— O, komandaya dəvət etdi, amma mən sonradan anladım ki, mənim… imtinamı hörmətlə qarşıladı. Amma məni özünün rəsmi xarici səfərlərinə yola düşən nümayəndə heyətlərinə daxil etməyə böyük həvəs göstərirdi.

— Şübhəsiz ki, həyatınızın ən önəmli, ən parlaq səhifələri idi?

— Əlbəttə! Vətəndaş mövqeyindən yazdığım həmin hadisələr barədə məqalələrim auditoriyada canlı maraq oyadırdı, xüsusilə də böhtançıları və saxtakarları cəsarətlə ifşa etməsi ilə.

— Təbii ki, sizin yazılarınızın mərkəzində Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev dayanırdı. Onun xarici səfərlərini yaxından işıqlandırırdınız — dövlət başçısı öz ölkəsinin xarici siyasət strategiyası və imicinin əsaslarını qoyurdu.

— Bu qeyri-adi şəxsiyyətə böyük hörmət bəsləyərək, mən dünyaya demək istədiyim mövzunu — taleyin və tarixinin çətin dönəmlərdə öz xalqının həyatında mürəkkəb dönüş yaratmaq və ölkəsinin beynəlxalq imicini formalaşdırmaq missiyasını üzərinə götürən bu şəxsi — çatdırmaq istəyirdim.

— Üstəlik, o illərdə erməni iddialıları Azərbaycanın torpaqlarını “qaynar nöqtə”yə — Dağlıq Qarabağa çevirmişdi, orada insanlar ölür, qaçqın axını yaşanırdı. Siz o zaman Azərbaycan Prezidentinin əfv Komissiyasının üzvü olmağa başladınız — insanların talelərini, faktları düzgün, səmimi, kompromissiz və inandırıcı şəkildə araşdırmaq bacarığınız görünməz ola bilməzdi…

— Mən bu komissiyanın üzvü indi də.

— Milli Məclisdə deputatlıq — həmin humanist missiyanın davamı?

— Ola bilər… Mənim kimi sadə insanlardan, çox problemləri olan həmvətənlərimdən seçildim.

— Onların müraciətlərinə ürəkdən cavab vermək üçün yaxşı və isti ürəyə malik olmaq lazımdır.

— Mən heç vaxt biganə qala bilmərəm.

— Siyasi sabitlik, Azərbaycanın beynəlxalq arenada yüksək imici tanınmış faktorlardır. Məlumata görə, vətəndaşlar deputatlara əsasən iqtisadi məsələlərlə bağlı müraciət edir…

— Əlbəttə, müraciətlərin çoxu şəxsi xarakter daşıyır. Amma deputat olaraq müraciətlərə mümkün qədər yaxşı cavab verməyə çalışıram və dövlət səviyyəsində məsələləri ümumiləşdirərək mövcud çatışmazlıqları aradan qaldırmaq, qanunvericilik yolu ilə həll etmək önəmlidir.

— İqtisadi problemlərlə məşğul olmalı oldunuzmu?

— Çoxları ilə. Amma ən çətin və vacib məsələlərdən biri torpaq islahatı ilə bağlı məsələlərin öyrənilməsində iştirak etmək oldu.

— Ümumi, qlobal məsələ…

— İlk baxışda belə görünür. Amma əslində bu mövzu hər vətəndaşın həyatına toxunur.

— Vətəndaşlar isə əmlak münasibətlərinin çatışmazlığından, korrupsiyadan əziyyət çəkirlər.

— Məncə, ölkənin iqtisadi sistemində baş verən bu böyük dəyişikliklər, həm də psixoloji amillərlə bağlı olaraq, çətinliklər qaçılmazdır. İndi isə çox şey dəyişir…

— Və siz…

— Mən də kənarda dayanmıram.

— Məlumdur ki, ölkənin ali qanunverici orqanında seçicilərin maraqlarını layiqincə təmsil etdiyiniz üçün Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ən aktiv deputatlarından biri kimi tanınırsınız.

— Belə də oldu. Üstəlik, təkcə bir il yox, dörd il ardıcıl!

— Gəlin, indi “uğur formulu” adlanan məsələdən danışaq: sizi uğurlu, özünü təsdiq etmiş şəxs kimi qəbul edirlər — bu uğura necə gəldiniz?

— Dediklərimizdən aydın olur ki, həmişə çox, yorulmaz və maraqla çalışmışam. Asanlıqla kəşf edilməmiş, cazibədar sahələrə yönəlmişəm, artıq mənimsədiklərimi isə geridə qoymuşam. Hər yeni pilləyi aşmaq lazım idi və bu məni ruhlandırırdı.

— Siz uzun illərdir ki, Slavyan Universitetində dərs deyirsiniz. Nə tədris edirsiniz?

— İncəsənət tərcüməsi kursu ilə başlamışam, indi “Jurnalistikanın əsasları”, “Müasir publisistikanın problemləri”, “Beynəlxalq jurnalistikanın əsasları” fənlərini tədris edirəm. Azərbaycan KİV-ləri və jurnalistika qanunvericiliyinə əsaslanan jurnalistika nəzəriyyəsi üzrə dərslik yazıram.

— Jurnallarda, qəzetlərdə, elektron KİV-lərdə tez-tez çıxış edirsiniz…

— O qədər də yox — yalnız nəsə məni dərin ruhdan sarsıtdıqda.

— Beynəlxalq mövzular sizdə Azərbaycanın maraqları uğrunda cəsarətli, kompromissız mübarizəni əks etdirir!

— Bütün yazılarımda səmimi oluram.

— İndi bu qədər faydalı iş görüldükdən, cəmiyyət tərəfindən qiymətləndirildikdən sonra rahatlamaq olmazmı?

— Bəs yığılan enerjini haraya qoyaq?

— Doğrudan da, sizin bütün işlərinizi və planlarınızı saymaq mümkün deyil. Bəlkə xoreoqrafiya məktəbində sinifdə keçdiyiniz ağır məşqlər xarakterinizi indi də gücləndirir?

— Niyə də yox? Gənc yaşda müstəqil qərarlar verməyi də məhz onlar öyrətdi… ya da ilham verdi.

— Sizin nümunəniz gənclərin tez uşaqlıq dövründən çıxmasının nə qədər vacib olduğunu açıq şəkildə göstərir.

— Uşaqların bunu valideynlər və cəmiyyət üçün anlaması yaxşı olardı.

— Bəs ailənizdə vəziyyət necədir? Bu haqda danışaq?

— Gəlin! Mən həyat yoldaşım üçün çox xoşbəxtəm — o, mənəvi dayağa malikdir, dəstək olmağı, inam aşılamğı bacarır. Mənim emosional və fiziki yüküm üçün bu çox vacibdir. Təəssüf ki, indi xəstədir…

— Uşaqlar?

— Qızım uzun müddətdir Moskvada yaşayır. Artıq böyüyüb, amma hələ də ana ilə danışıb ürək ağrısını bölüşmək istəyir… Oğlum isə tez evləndi — bunu mən dəstəklədim. Mənə nəvəm var. Ailə qayğıları mənim ömürlük vəzifəmdir — onsuz necə…

Doğrudan da, bu necə ola bilər ki, belə ünsiyyətcil, humanist, yaradıcı, liderlik keyfiyyətlərinə malik, enerjili bir insan — Elmira Axundova — onlarsız yaşasın…

Müsahibəni apardı: Galina Mikeladze.

Fortuna Arxivi 2009.