Şelfin pionerləri

Şelfin pionerləri

Neftçilərin əsas alətləri ip və vedrə olduğu dövrlərdə, cəsarətli bir neçə insan, qazanc fürsətini əldən verməmək üçün təhlükəli və yad bir ərazi olan dənizə üz tutmağa cəhd göstərdi. Onlar tam haqlı olaraq düşünürdülər ki, neft layı sahildə bitmir, dənizin altında da davam edir. Kimlərin ilk dəfə dənizdə neft hasilatına başladığını dəqiq müəyyənləşdirmək çətindir. Rusiyalı tarixçilərin fikrincə, hələ 1824-cü ildə Abşeron yarımadasında, Bakının yaxınlığında, sahildən bir neçə on metr aralıda sənayeçilər quyular qazır və oradan neft çıxarırdılar. Amerikalılar isə şelfin ilk kəşfiyyatçıları kimi öz vətəndaşlarını göstərirlər. Sənədlərlə təsdiqlənir ki, Kaliforniyalı neftçi cənab Uilyams 1896-cı ildə sahildən 400 metr uzaqda torpaq bənd tikmiş və oradan quyu qazmışdı.

Ən sadə həll yolları – bəndlər üzərindən və ya sahildən meyilli quyularla qazma – uzaqlara getməyə imkan vermirdi. Açıq dəniz təhlükəli idi: güclü küləklər və yüksək dalğalar qazma qurğularını məhv edə bilərdi, həm də bu qurğuları dənizə daşımaq üçün texnika yox idi. Beləliklə, XIX əsr boyunca şelfi mənimsəməyə cəhd edənlər çox az oldu. O dövrdə heç kim dəniz dibini qazmaq istəmirdi – çünki quruda kifayət qədər neft vardı.

Dönüm nöqtəsi XX əsrin 40-cı illərinin sonunda, İkinci Dünya müharibəsindən dərhal sonra baş verdi. Tam 60 il əvvəl, 1947-ci ilin noyabrında amerikalı “Kerr-McGee” şirkəti (bu gün də fəaliyyət göstərir) dünyanın ilk dəniz neft platformasını Meksika körfəzində, sahildən 16 km aralıda və 6 metr dərinlikdə inşa etdi və elə həmin il oradan qazıntıya başladı. “Kermak-16” platformasının ölçüsü adi bir otaq qədər idi və dəyəri cəmi 230 min dollar təşkil edirdi. Bu platforma 1984-cü ildə söküldü.

Bir qədər sonra, 1948-ci ildə Xəzər dənizində, Abşeron yarımadasından 42 km aralıda, daha sonra su üzərindəki şəhərə çevrilən və bu gün də bənzəri olmayan bir layihə – Neft Daşları inşa olunmağa başladı. Neft Daşları – dənizdəki qayalıqlar ətrafında dayaqlar üzərində qurulmuş nəhəng bir qurğudur. Burada mürəkkəb hidrotexniki və texnoloji obyektlər kompleksi, asfalt yollar, yataqxanalar, yeməkxanalar və mağazalar yerləşir. Dənizin dərinliyi həmin ərazilərdə azdır – cəmi 10–20 metr – lakin bu, şelfin mənimsənilməsində ilk addımlar idi. Bu da sübut etdi ki, insan dənizə təsadüfən gəlməyib və burada uzun müddət qalacaq.

“Neft: Klondayk axtarışında” məqaləsindən fraqment, “Vokrug Sveta” jurnalı.