Əşrəf Heybətov: «Fortuna – Görüşlərdir!»
Biz Əşrəf Heybətovla Bakıda keçirilən XI «Şərq-Qərb» kinofestivalının açılışında görüşdük. Azərbaycana şöhrət qazandıran məşhur rəssamın yaradıcılığı haqqında həm Azərbaycan, həm də Rusiya və Almaniya mətbuatında çox yazılıb. Biz isə onu insan kimi – öz dünyagörüşü, baxışları və vərdişləri ilə tanımağa çalışdıq.
Sülh səfiri
Onun bioqrafiyası adi deyil, hətta bir az da qəribədir: özü köklü Bakı sakini olsa da, Rusiya vətəndaşıdır, amma artıq 15 ildir Almaniyanın Koblenz şəhərində yaşayır və gözəllik idealı saydığı xanımla evlidir… Rəssamın şəxsi sərgiləri Avropanın bir çox ölkələrində keçirilib, həmçinin NATO, BMT, Buxarestin Prezident sarayı, Almaniyanın Berlin şəhərində Konrad Adenauer Fondunun Avropa Akademiyası, Ammanın Kral Mədəniyyət Mərkəzi və nəhayət Vatikan kimi prestijli beynəlxalq təşkilatlarda da nümayiş olunub. Vatikan sərgisi müsəlman rəssamının xristianlığın dünya mərkəzində ilk sərgisi olub.
Azərbaycanın Əməkdar rəssamı Əşrəf Heybətovun əsərləri bir çox muzeylərdə və şəxsi kolleksiyalarda saxlanılır. Onun yaradıcılığı əsasən Azərbaycana həsr olunub, eyni zamanda səfər etdiyi ölkələrlə bağlı rəsm seriyaları da mövcuddur.
Monumentalist, dizayner, portret ustası olan Aşraf Heybətov məşhur şəxslərin onlarla portretini çəkib, onlara Almaniya kansleri Angela Merkel, senator Hillari Klinton, Frankfurt meri Petra Rot, Qazaxıstan prezidenti Nazarbayev, Roma papa Benedikt XVI və digər tanınmış siyasətçilər və mədəniyyət xadimləri daxildir.
-Buna baxmayaraq, mən Azərbaycan rəssamı olaraq qalmaqdayam — həm yaradıcılıq məzmununa, həm də dünya görüşümə görə, — deyir Əşraf Heybətov, Azərbaycanın Rəssamlar İttifaqının fəxri üzvü, Rusiya Rəssamlar İttifaqının üzvü, UNESCO Rəssamlar Federasiyasının üzvü, Rusiya Şərqşünaslar Cəmiyyətinin üzvü, Qərbi Avropa Elm və Mədəniyyət Akademiyasının üzvü, “Sülh səfiri” beynəlxalq diplomunun sahibi, Azərbaycanın Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən xaricdə Azərbaycan mədəniyyətinin fəal təbliği üçün “Tərəqqi” medalı ilə təltif olunub.
Bir zamanlar, 30 il sonra…
1979-cu ildə Azərbaycan İncəsənət İnstitutunu bitirən gənc rəssam Əşrəf Heybətov Moskvaya yola düşür. Orada, Tahir Salahovun tövsiyəsi ilə, bir Olimpiya obyektlərindən biri olan Beynəlxalq Moda Mərkəzinin dizayn işlərində iştirak edir.
1981-ci ildə isə Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutu -nun divarları arasında (o vaxtlar bizim hörmətli prezidentimiz İlham Əliyev də orada təhsil alırdı) gənc rəssam Əşrəf Heybətovun “Torpağımın rəngləri” adlı ilk fərdi sərgisi keçir. Rəssamın arxivində bu sərgi haqqında məqalə və MDBMİ-nun fəxri diplomu saxlanılır.
Rəssamın növbəti sərgisinin ideyası budur ki, 30 il sonra eyni Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutu -da artıq yetkin, öz yerini tapmış rəssamın əsərləri nümayiş etdirilsin. Sərginin işçi adı — “30 il sonra”. Rəssam 30-dan çox əsəri ilə “Bakı və Bakı əhalisi. Şəhər və insanlar” mövzusunu təqdim edəcək.
Qısaca desək, bu sərgi rəssam üçün rəmzi əhəmiyyət daşıyır, fəaliyyətinin növü üzrə yekundur.
Əlbəttə ki, o mövcuddur!
Bu sözləri Əşrəf Heybətov məşhur Qalileyin “Və yenə də fırlanır!” ifadəsinin intonasiyasında səsləndirdi – elə biz ona bu sualı verdiyimiz anda:
– Bəs, o – Fortunanın özü varmı?
– Fortuna – bu, görüşlərdir. Mənim həyatımda bütün xoşbəxt təsadüflər konkret insanlarla, onlarla baş tutan görüşlərlə bağlıdır. Mənim taleyimi – həm insan, həm də peşəkar rəssam kimi – üç “təsadüfi, lakin xoşbəxt” görüş müəyyənləşdirdi… Uzaq 1962-ci ildə mənim 12 yaşım var idi. Ailəmizlə birlikdə yeni bir mənzilə köçdüyümüz zaman qonşumuz professor Surxay Axundov oldu. Professor mənim tərbiyəmlə məşğul oldu, həyatımda baxışlarımı kökündən dəyişdi və bununla da taleyimi dəyişdi.
İkinci unudulmaz görüş isə mən artıq gənc rəssam olduğum vaxt baş verdi: tale məni Azərbaycanın ən yaxşı rəssamlarından biri – Səttar Bəhlulzadə ilə qarşılaşdırdı. Onunla tanışlıq – bu da Fortunadır! Yaş fərqinə baxmayaraq, biz dost idik. Mən saatlarla onun sənət, həyat və insanlar barədə düşüncələrini dinləyə bilərdim. O, çox bilikli idi, tez-tez Füzuli, Nizami poeziyasından əzbər misralar söyləyərdi. İlk dəfə Azərbaycan rayonlarına – təbiət qoynuna — mən məhz Səttar Bəhlulzadə ilə çıxmışam. Quba, Şamaxı, Qardaban – biz onunla haralarda olmamışıq ki! Məhz onun sayəsində mən Azərbaycanın təbiətini kəşf etdim. Bu dahi rəssam mənə vətən duyğusunu və ona olan sevgini anlamağı öyrətdi. Belə bir miqyaslı insanla ünsiyyət qurmaq — bu, böyük xoşbəxtlik idi. Halbuki o, insanlarla münasibətdə çox seçici idi…
Yaxşı və çətin günlər haqqında
— Üçüncü xoşbəxt görüş isə 1981-ci ildə Moskvada baş tutdu – mənim həyatımın sadiq yoldaşı olan Reqina Krasivskaya ilə tanışlığım. Təsəvvür edin, gənc və yeni başlayan bir rəssamam, qarşıma çox gözəl bir qadın çıxır… Artıq demək olar ki, 30 ildir bir yerdəyik. Mən onu hələ də 30 il əvvəlki kimi sevir və qoruyuram. Başa düşürsünüzmü, gözəl qadın çoxdur, amma həm ağıllı, həm də müdrik qadının gözəlliyi heç vaxt solmur. O, ruhən aristokrattır. Ziyalı yəhudi ailəsindəndir. Ailədə xoşbəxtlik kişilər üçün, xüsusilə də rəssam üçün çox önəmlidir. Başa düşürsünüz, rəssamın həyat yoldaşı olmaq asan deyil. Hisslərdə və münasibətlərdə baş verən enişli-yoxuşlar normaldır, amma təməl — qarşılıqlı anlayış və sevgi — daim qalır.
Dostlarım – mənim sərvətimdir
Həyat yoldaşın səninlə həm sevincini, həm də kədərini bölüşürsə, bu, xoşbəxtlikdir. Bu – Fortunadır.
— Hazırda üzərində işlədiyim “Zaman və təsadüf” adlı xatirə kitabımın 7 fəslindən birində mən sənət, mədəniyyət və elm adamları ilə olan görüşlərimi qələmə alıram – həyatda qarşılaşmaq xoşbəxtliyi yaşadığım bütün o insanlarla. Bu fəsil “Bizim sevimli və məşhurlarımız” adlanır. Mən həyatda şanslı olmuşam: çox yaxşı insanlarla tanış olmuşam. Məşhur insanlarla. Bu, mənim sərvətimdir. Ad çəkməyəcəyəm, onların sayı çoxdur. Onlar mənə ruhən doğma insanlardır. Məsələn, Moskvada yaşayan tanınmış azərbaycanlı yazıçı Çingiz Hüseynov – mənim böyük mənəvi dostumdur və mən bir çox addımlarımı onun fikirlərinə əsasən götür-qoy edirəm: “Çingiz Hüseynov mənim yerimdə olsaydı, necə davranardı?” İlk dəfə Moskvaya gələndə, mənim üçün bir fortuna da məhz onunla – bu ziyalı və böyük yazıçı ilə tanışlıq oldu. O, mənim üçün yüksək əxlaqi bir nümunədir. Daha bir mənəvi cəhətdən yaxın insan isə Çingiz Aytmatov idi. Onunla görüş də bir fortunadır. Tanışlığımız təsadüfi oldu, amma onun vəfatına qədər səmimi münasibətimizi qoruyub saxladıq.
Geyimə görə…
— Biz insanın daxili xüsusiyyətlərindən, onun mənəvi dünyasından çox danışırıq. Amma insanın zahiri görünüşü də az əhəmiyyətli deyil. Axı insanlar müxtəlifdir. Xüsusilə də rəssamlar. Elə rəssamlar var ki, hesab edirlər, qalstuk taxmağa ehtiyac yoxdur, emalatxanaları tövləyə bənzəyir – hər yer boya içində, hər yer çirklidir. Mən isə bir qədər fərqli fikirdəyəm – 12 yaşından professor Surxay Axundov məni qalstuk taxmağa öyrədib, təmizliyə və səliqəyə sevgi aşılayıb. Mənim emalatxanam aptek kimidir. Hər şey səliqəli şəkildə yerbəyer edilib. Məndə almanlara məxsus nizam-intizam sevgisi formalaşıb. Bəzən bu, mənim özümə ziyan da vurur… Elə anlar olur ki, ayaqqabılarımı düz yığmadan, dişlərimi təmizləmədən yata bilmirəm. Bax, belə bir qeyri-adi rəssamam…
Gözəllik haqqında
— Qazandığım hər şeyi səyahətlərə, səfərlərə və gözəl əşyalar almağa sərf edirəm. Ümumiyyətlə, insan özünü gözəlliklə əhatə etməlidir və mən də buna çalışıram – gözəl qab-qacaq, geyimlər, Venesiya, Paris kimi gözəl məkanlara səfərlər, adalarda istirahət – mən dəfələrlə belə yerlərdə olmuşam. Hər bir insanın zəif cəhətləri olur. Mənim də çoxdur – bu barədə sizə ən yaxşı məlumatı həyat yoldaşım verə bilər (gülür). Mən mələk deyiləm, və həyat yoldaşım da bunu təsdiqləyər, hətta mənim zəifliklərimin siyahısını daha da genişləndirər. Bu zəifliklərdən biri – antikvar əşyalardır. Məndə venesiyalı maskalardan ibarət yaxşı bir kolleksiya toplanıb. Maskalar – bu, bütöv bir fəlsəfədir. Cəzbedici, sirli bir dünya.
Rəssam Əşrəf Heybətov gözəllik və harmoniya dünyasında yaşayır – zövqlə geyinir, ünsiyyətdə olduğu insanlar – ağıllı kişilər və gözəl qadınlardır. Onun şərq gözəlləri seriyası, Bakının şəhər mənzərələri, qadın bədənlərini təsvir edən böyük nü seriyası, çiçəklər, dəniz mənzərələri, Şərq şairlərinin sevimli şeirlərinə illüstrasiyalar – ümumilikdə 25 mövzu – rəng baxımından çox parlaqdır və yəqin ki, bu, rəssamın daxili dünyasını əks etdirir.
Zaman keçdikcə…
— Nə zamansa bütün kolleksiyalarımı Bakıya gətirəcəyəm — təkcə rəsmlərimi yox, illər ərzində əldə etdiyim hər şeyi: venesiyalı maskalar, yapon porselenlərindən ibarət kolleksiya, yunan keramikasından onlarca boşqab, müxtəlif alman xalq sənətkarlığı nümunələri, xəncər kolleksiyası…
Rəssam daha çox arzularından deyil, perspektivlərdən və planlardan danışmağı üstün tutur. Onun strateji planlarında — Azərbaycanda ilk özəl “Dünya Mədəniyyətləri Muzeyi” yaratmaq var ki, bu muzeyin analoqu Frankfurt şəhərində mövcuddur.
Sevimli məşğuliyyət
— Oxumaq. Mənim çox böyük bir kitabxanam var. Rəsm çəkəndə həmişə musiqi fonunda işləyirəm. Melodiyanı isə çəkdiyim mövzuya uyğun olaraq seçirəm. Klassikanı sevirəm. Amma daha çox milli müğənnilərimizin mahnılarını dinləyirəm — Şəmistan Əlizamanlı, Ədalət Şükürov, Elza Seyidcahan, Azərin, və bu da bir fortunadır ki, onlar mənim yaxın dostlarımdır. Xüsusilə sevdiyim bəstəkar və dostum Eldar Mansurovun melodiyaları və mahnıları mənə çox doğmadır.
