Eldar Əhədov: «Ən vacib sözləri vaxtında demək lazımdır. Hələ ki, deyəcəyin birisi var.»

Bizim Eldar Əhədovla tanışlığımız 2019-cu ildə keçirilən IV Avrasiya festivallar festivalı “LiFFt”in təntənəli mərasimində baş tutdu. Eldar Əhədov — Krasnoyarsk diyarında yaşayan həmyerlimizdir; geoloq, mühəndis-markşeyder, şair, yazıçı; Rusiya Markşeyderlər İttifaqının Fəxri Gümüş Döş Nişanına və Yamalo-Nenets Muxtar Dairəsi qubernatorunun ədəbiyyat üzrə Dövlət Mükafatına layiq görülmüşdür. Krasnoyarsk diyarı qubernatorunun mədəniyyət sahəsində fərdi qrant müsabiqəsinin qalibi, müxtəlif Beynəlxalq və Ümumrusiya ədəbiyyat müsabiqələrinin laureatı; “Rusiyada geodeziya və kartoqrafiya xidmətinin 100 illiyi” medalının, “LiFFT” Ümumrusiya Ədəbiyyat Festivallar Festivalının (2019) və Avrasiya Ədəbiyyat Festivallar Festivalının (2019) gümüş medallarının, eləcə də şahmat üzrə Spartakiadanın üç bürünc medalının sahibidir.

 

 

-Özünüz haqqında bir az danışın.

-Ali təhsil diplomuma əsasən ixtisasım “dağ mühəndisi-markşeyder” adlanır. Markşeyder — XV əsrdən bəri məlum olan qədim alman sözüdür. Mənası — sərhəd çəkəni, yəni xətt ayıranı deməkdir. Orta əsrlərdə şaxta və yataq sahibləri üçün ərazilər arasındakı sərhədləri müəyyənləşdirmək əsasən yerin üzərində yox, yerin altında daha vacib idi. Yeraltında heç kimin başqa birinin sərhədini pozmadığını və artıq bir şey çıxarmadığını yalnız markşeyder təmin edə bilərdi. Sonralar isə markşeyder yerin üstündə və altında istənilən mədən işlərinin istiqamətini müəyyənləşdirən mütəxəssis oldu. Bu ixtisasın ikinci romantik adı “dağ sükanıçı” və ya “yeraltı sükanıçı”dır. Markşeyderin işi koordinatların hesablanması ilə bağlıdır və bu işdə xüsusi dəqiqlik tələb olunur. Adətən geoloqları “ilk yol açanlar” adlandırırlar. Amma bu tam düzgün deyil. Heç bir geoloq xəritəsiz yola çıxmaz. Xəritələri isə topoqraflar, geodezistlər və faydalı qazıntılarla bağlı olan hallarda markşeyderlər tərtib edirlər. Deməli, əslində, ilk yol açanlar onlardır, çünki geoloqlar birincisi, onların ardınca, ikincisi isə artıq hazır xəritələrlə hərəkət edirlər.

İndi isə özüm haqqında. 1960-cı ildə Bakıda anadan olmuşam. 1968-ci ildən şeirlər yazmağa başlamışam. Astronomiyaya maraq göstərirdim, Bakı pionerlər sarayında astronomiya dərnəyinə gedirdim, teleskop yığmağı öyrənirdim, uşaqlarla birlikdə Pirküliyə — Şamaxı rəsədxanasına gedirdik. “Markşeyder” ixtisası haqqında instituta daxil olanda heç nə bilmirdim, amma institutun adındakı “dağ” sözü mənə romantik səslənirdi. Leninqradı isə təsadüfən seçmədim: müharibədən əvvəl anam və onun ailəsi Leninqradda yaşayırdı. Anam mühasirədə yaşamış uşaq olub, aclıq və bombardmanı beş-altı yaşda belə unutmaq mümkün deyil. Onun anası və bacıları ilə birlikdə şansı gətirib: 1942-ci ilin yayında onları Ladoga gölü üzərindən atəş altında sanitar gəmisində Leninqraddan çıxarmışdılar.

-Niyə məhz bu sahə?

-Dediyim kimi, pioner yaşlarımda astronomiyaya maraq göstərirdim, ulduzlara baxmaq üçün teleskoplar yığırdım. Nəticədə məlum oldu ki, markşeyder peşəsi də çox hallarda optika ilə bağlıdır, sadəcə burada optika ilə göyə deyil, yerin altına baxırlar. Amma mənim şair təxəyyülüm astronomiyaya olan marağım ilə markşeyder sənəti arasında bir bənzərlik gördü: əgər çox dərin — dərin yerə baxsan, sonda ulduzları görəcəksən. Çünki Yer kürəsinin digər tərəfində də səma var.

-İşiniz sayəsində hansı yerlərdə olmusunuz?

-Çox yerlərdə. Hələ institutda oxuyarkən peşəm sayəsində 2200 metrdən artıq dərinlikdə bir müddət işləmişəm. Şimali Osetiya dağlarında yerləşən Sadon qurğuşun-sink mədənində çalışmışam, Belarusiyada kalium duzunun çıxarılmasında işləmişəm. Qırmızı kalium duzunu və nadir rast gəlinən, ametist-mavi rəngində şəffaf mətbəx duzunu görmüşəm. 1983–1986-cı illər arasında üç il ərzində Azərbaycanın Geologiya İdarəsində işləmişəm, Böyük və Kiçik Qafqaz dağlarında yüksək dağlıq şəraitdə çalışmışam. Krasnoyarsk diyarında qızılçıxarma sahəsində işləmişəm, Şimal-İnyisey rayonu ilə Tuvanı əhatə edən bir çox qızıl bulaqlarında və üç mədəndə olmuşam. Daha sonra bəzək və yarıqiymətli daşların axtarışı üzrə işləmişəm. Geoloq S.V. Baranovla birlikdə nadir yaşıl qranat yatağını kəşf etmişik. Kuprinin “Qranat bilərzik” adlı hekayəsini xatırlayırsınız? Orada söhbət məhz qiymətli yaşıl qranatlardan hazırlanmış bilərzikdən gedir. Topoqrafik dəstə rəisi kimi işlədiyim zaman təsadüfən uzunluğu 7–8 km olan və heç bir xəritədə olmayan iki kiçik çay aşkar etmişəm. Topoqraflar həmin çaylara mənim adımı veriblər. Daha sonra bir neçə il açıq üsulla kömür hasilatı sahəsində işləmişəm. Mənim ümumi hasilatı ildə 6 milyon tondan çox olan 6 işlək kömür yatağım var idi… 2004-cü ildən başlayaraq 15 il qaz və neft hasilatı sahəsində müəssisələrdə işləmişəm. Əvvəlcə Evenkiyada, sonra isə Şimal qütb dairəsindən kənarda, Yamalda.

-İşinizə nə mane ola bilər?

-Artıq mənim mədən ölçüçüsü (markşeyder) kimi işimə heç nə mane ola bilməz. Mən Şimal Buzlu okeanı yaxınlığında işlənmiş stajla pensiyadayam. Yazıçı kimi peşəmə isə heç nə mane olmur.

-Sizcə, maraqsız bir insan geoloq ola bilərmi?

-Düşünürəm ki, maraqlanmaq istənilən peşədə çox faydalıdır. Əksinə, maraqsızlıq heç yerə aparmaz, heç bir xeyir gətirməz.

-Səfərləriniz zamanı izaholunmaz hadisələrlə qarşılaşmısınızmı?

-Bəli, bunların çoxu mənim nəsrimdə əksini tapıb.

-Sizi digərlərindən daha çox heyran edən bir yer olubmu?

-Belə yerlər çoxdur. Argentina və Braziliya sərhədində yerləşən İquasu şəlaləsi, tundranın ortasındakı sirli buz vulkanları – bulqunyaxlar, üçqat günəş, qütb işıqları, üçqat ay, kvadrat şəklində günəş – bunların hamısını öz gözlərimlə görmüş və hətta şəkilini də çəkmişəm…

-Mədən ölçüçüsü kimi parlaq xatirələriniz hansılardır?

-Mədən ölçüçüsü kimi “sboyka” – bir-birindən 2 kilometr üfüqi və 400 metr şaquli məsafədə yerləşən iki yeraltı tunelin birləşdirilməsi ilə fəxr edirəm. Onları elə istiqamətləndirmişdim ki, bu məsafədə bir-birinin mərkəzinə dəqiqliklə çatmaları zamanı fərq cəmi 2 santimetrdən az olmuşdu. Təsəvvür edin: 2 kilometrlik məsafədə iki tuneli kor-koranə bir-birinə tərəf çəkmək və aralarındakı 400 metr hündürlük fərqini də nəzərə alaraq, tam dəqiqliklə bir-biri ilə birləşdirmək. Yadda qalan hadisədir.

-Siz, bir mədən ölçüçüsü kimi Rusiyada qazma quyularının açılmasında iştirak etmisiniz. Bu uğurlar barədə danışın.

-Bu haqda “Messoyaxneftegaz”ın baş mühəndisi G.R. Nasibullin belə yazır: “Şərqi-Messoyax yatağının sənaye istifadəsinə verilməyə hazırlanması Yamalın və materik Arktikasının mənimsənilməsində ayrıca bir səhifədir. “Messoyaxneftegaz”ın tarixində yüzlərlə, minlərlə insan – geoloqlar, inşaatçılar, mədən ölçüçüləri, qazmaçılar, nəqliyyatçılar, fəhlə peşələrinin sahibləri, podrat təşkilatlarının nümayəndələri iz qoymuşdur. Bu şərəfli siyahıda Sizin adınız da var!” Həqiqətən də, 2005–2011-ci illərdə Rusiyanın materik hissəsində yerləşən ən şimaldakı neft yatağı – Yamal-Nenets Muxtar Dairəsindəki Şərqi-Messoyax yatağının mənimsənilməsində birbaşa iştirak etmişəm. 21 sentyabr 2016-cı ildə Rusiya Prezidenti Vladimir Putin şəxsən bu yatağın sənaye istifadəsinə başlanmasını elan etdi. Qürur duyuram ki, 2009-cu ildə kəşfiyyat quyusu №73 – yerini mənim təyin etdiyim və bünövrəsini qoyduğum quyu – kəşfiyyat mərhələsində olan yataqda ilk dəfə neft fontanı verən quyu oldu.

-Təsəvvür edin ki, qarşınızda bütün həyatınızı həsr edəcəyiniz bir peşəni seçmək imkanı var. Hansını seçərdiniz?

-Mən artıq seçmişəm. Və heç vaxt peşman olmamışam.

-Markşeyder kimi nailiyyətlərinizdən danışın.

-Bu mənim ilk nailiyyətimdir. Mən tundrada çoxlu qış yolları salmışam. Qış yolları – çünki onlar qardan və buzdan olur. Yayda sanki yoxa çıxırlar. Amma yayda da onları seçmək mümkündür – daha parlaq və ya tünd ot və mamırla fərqlənirlər. Qışda isə bu yollar “həyat yolları”dır. Uzaq qazma düşərgələrinə və köçəri yaşayış məntəqələrinə əsas yük daşımaları bu yollarla həyata keçirilir.

–Əsərləriniz ABŞ-da nəşr olunub, Bolqarıstan, İsrail, Ukrayna və Azərbaycanda çap olunub. Azərbaycana həsr olunmuş hansı əsəriniz var?

-Bu siyahıya bir neçə ölkəni də əlavə edim: əsərlərim həmçinin İtaliya, Almaniya, Monteneqro, Kosovo və Banqladeşdə dərc olunub. Azərbaycana tam şəkildə həsr olunmuş “Sevgimin torpağı” adlı şeirlər və hekayələr kitabım var. Beynəlxalq səviyyədə isə, Vətən mövzusuna həsr olunmuş “Oğlu” və “Anamın dolması” hekayələrinə görə, mən IV Avrasiya Ədəbiyyat Festivalı çərçivəsində “Əsərləri başqa dildə yaradarkən milli kimliyi qoruyub saxladığı üçün” nominasiyası üzrə gümüş medalla təltif olunmuşam.

-Markşeyder kimi bizə uğur formulunuzu izah edin.

-Markşeyder olaraq deyirəm: hazırlıq işlərində diqqətli və cəmlənmiş olun, hər şeyi “ikinci əl”lə yoxlayın və nəticələrindən peşman olmayacaqsınız.

-Siz uzun illərdir Rusiyada yaşayırsınız. Doğma vətənini səmimi və dərin şəkildə sevən Eldar Axadov, Azərbaycana dair düşündükdə ən çox nəyin çatışmazlığını hiss edirsiniz?

-Hər şeyin. Bəzən bir armudu stəkanında çay, bir qaşıq dolma və həmvətənlərin səmimi bir kəlməsi yetər ki, insanda yeni güc və ilham yaransın.

-Eldar Əhədov ixtisasca markşeyderdir, lakin bir çoxlarına o, şair kimi tanışdır. Özünüzü məhz şeirlə ifadə etmək istədiyinizi necə anladınız?

-Şeirlər özləri gəlir, nə vaxt ki, doğulmaq istəyirlər. O zaman artıq qaçmağa yer qalmır – yazmaq lazımdır.

-Sizi nə ruhlandırır? Hansı mövzular sizə xüsusilə yaxındır?

-Oxucularım üçün də, bütün sadə insanlar üçün də yaxın olan mövzular: həyat, sevgi, hər kəsin keçmişi və gələcəyi.

-Sizin üçün şeirlər nədir – hobbi, peşə, qəlbin səsi, yoxsa düşüncə tərzi?

-Hamısı birlikdə. Və daha bir şey – artıq sözlə ifadə oluna bilməyən bir hiss.

-Hansı sahələrdə tədqiqat aparmaq istərdiniz?

-İnsan taleləri, tarixi və ədəbi mövzular mənə maraqlıdır.

-Bəzən həyat bizə ağır dərs verir və bizi öyrədir. Belə çətin anlarda bu vəziyyətdən necə çıxırsınız?

-Sizə etiraf edim, məndə belə vəziyyətlər üçün xüsusi bir sirr var. Nə qədər çətindirsə, bir o qədər sakit və düşüncəli oluram. Əks halda elə səhvlər edə bilərsən ki, onlarsız da keçinmək olardı.

-Sizin “uğur təbəssümünüz” necə olub?

-“Bir dəfə uğur hər kəsə gülümsədi. Hamı birdən dirçəldi, sevindi. Uğur isə getdi: axı vidalaşarkən gülümsəmək adətdir.” Bu, əlbəttə, zarafatdır. Amma həyatın bəzi müşahidələrini bölüşmək istəyirəm – bəlkə kiminəsə faydası olar:

Asanlıqla söz verən, ondan da asan imtina edir.

Hər kəs nəyəsə inanır: bəziləri Allaha, bəziləri isə Onun mövcud olmadığına.

Sonda qələbə qazanan qisas alan deyil, bağışlamağı bacarandır.

Əgər sənin hər şeyin varsa, amma heç nəyə vaxtın yoxdursa – bu hər şey sənə niyə lazımdır?

İlk dəfə iki dəfə olmur.

Hamı səhv edir. Sadəcə ağıllılar bunu etiraf edir, digərləri isə heç vaxt.

Həmişə burada və indi daha yaxşıdır, nəinki orada və sonra.

Əgər sənin daim heç nəyə vaxtın yoxdursa, deməli, nəyəsə həddən artıq çox vaxt ayırırsan.

Heç kimi qəlbinə buraxma. Əgər artıq buraxmısansa – döz, ağrıyacaq.

Heç vaxt elə yerə baş vurma ki, oradan nə çıxacağı məlum deyil.

Əgər hər kəs yalnız özünün haqlı olduğunu deyirsə – deməli, heç kim haqlı deyil.

Hamı öz zövqünə görə yaşayır. Sadəcə zövqlər fərqlidir…

Xarakterin güclü tərəfləri insanları böyük edir, zəif tərəfləri isə insan kimi saxlayır.

Ən vacib sözləri vaxtında demək lazımdır. Hələ ki, deyəcəyin birisi var.

 

 

Müsahibəni apardı:
Səidə Musayeva, jurnalın baş redaktoru.